Carrièreverloop van een bijzondere collega:

drs. P.H.M. Keesom, FCIL, CL, FRSA
beëdigd tolk-vertaler Nederlands
↔ Frans ↔ Engels
specialist strafrecht vertalen Frans
specialist strafrecht tolken Engels

INTERVIEW

Hoe kwam u tot de keus tolk-vertaler te worden?

Mijn Vader was een gelauwerde beëdigd tolk-vertaler voor Spaans en Portugees. Hij heeft de Van Dale woordenboeken Portugees samengesteld en is daarvoor in Nederland en Portugal geridderd. Vooral mooi vond hij het dat hij ook de Hieronymus-vertaalprijs van het NGTV ontving en erelid werd van het Instituto Camões voor Taal en Cultuur van het Portugese Ministerie van Buitenlandse Zaken. Mijn zusje was beëdigd vertaalster Spaans en mijn broer studeerde af in Engels. (In de 18de eeuw was er al een beëdigd translateur Keesom.) Ik kom dus uit een talenfamilie.  Nu had ik geen talenstudie gevolgd, maar wel rechten. Ik werkte destijds op een merkenbureau en toen ik daar in een directieconflict ben ontslagen, moest ik voor mijzelf beginnen en zo startte ik met mijn merkenbureau. Mijn Vader zei toen dat ik er een vertaalbureau aan vast moest knopen. Dat ik geen talenstudie had gevolgd wuifde hij weg: onder de oude wet op de beëdigde vertalers van 1878 was het nl. mogelijk om beëdigd te worden op grond van bewijsstukken "ten genoege" van de rechtbank. Hij vond dat ik dit maar moest proberen. Ik heb dat gedaan en gelukkig lukte dat, maar mijn Vader vond dit niet meer dan logisch. De huidige Wet beëdigde tolken en vertalers 2007 had een overgangsregeling: wie al onder de oude wet beëdigd was (dat gold overigens alleen voor vertalers) kon zonder toets opnieuw ingeschreven worden, maar men kon ook gedurende korte tijd kwalificerende toetsen afleggen bij het (tijdelijke) Kernteam Tolken en Vertalers (KTV) waarachter destijds het ministerie van Justitie schuilging, dat allerlei deskundigen hiervoor inschakelde. Ik ben toen in 2006 opgegaan voor die toetsen en dat viel niet mee, want er werd ook op tal van punten geëxamineerd, die weinig met talenkennis zelf van doen hadden. De animo voor die toetsen, waar Justitie vanuit ging, viel het departement achteraf tegen, maar aan mij heeft het niet gelegen en het was een opluchting voor mij dat ik die hordeloop met getuigschriften kon beëindigen en zo ben ik op die grondslag heringeschreven als vertaler en nieuw ingeschreven als tolk, dus niet op basis van overgangsbepalingen voor oudgedienden.  Onlangs heb ik de ministeriële erkenning gekregen als specialist strafrecht, waar ik voor Frans examen aflegde aan de Katholieke Universiteit Leuven (met 10 op 10, ja ja!)  en op grond van een ooit behaald "with distinction"getuigschrift van Hertford College Oxford ook zo'n erkenning voor Engels. Ik heb voorts de toets afgelegd om Chartered Linguist (de wettelijk hoogste Britse beroepskwalificatie) te worden bij het Chartered Institute of Linguists in Londen, waar ik eerder al tot Fellow was benoemd en ingeschreven als examinator voor Nederlands.

 

Wat is er veranderd door de huidige wet die op 1 januari 2009 in werking trad?

Onder de oude wet was het niet zo eenvoudig om beëdigde vertalers te vinden (permanent beëdigd tolken bestonden toen nog niet) want die stonden destijds verspreid ingeschreven bij de griffies van de vele arrondissementsrechtbanken. Dat maakte dat klanten zich vaak gemakshalve tot een vertaalbureau wendden. Mijn vertaalbureau kreeg zo opdrachten om bijv. een folder in diverse talen te laten vertalen. Dat leverde een mooi inkomen op. Nu zijn alle beëdigd tolken en vertalers in één centraal register opgenomen en die zijn gerangschikt naar taal en postcode en zij kunnen zo via één e-mail allemaal gemakkelijk tegelijk benaderd worden en de centrale vraag is dan veelal de scherpste prijs. Dit is uitgegroeid tot een race naar de laagste prijs, die in mijn geval maakte dat mijn huidige vertaalomzet een fractie is van wat die ooit was. Strafrechttolken werden in de tijd van mijn Vader betaald in blokken van één uur en er werden voorrijkosten betaald door Justitie.  Geleidelijk aan is dit geheel uitgehold onder het mom dat een "beter" tarief wordt betaald (maar niet langer verplicht ook de voorrijkosten) zodat het in de praktijk lager uitpakt. Dat is dus winst voor Justitie. Het Koninklijk Besluit van 8 juni 2022, inzake tarieven in strafzaken, indexeert alleen voor psychiaters en psychologen de tarieven maar de tolken en vertalers laat het gemakshalve in de kou staan. Het eerste blok is nu een half uur. Na het eerste volle uur, zijn er thans blokjes van slechts één minuut. (Daar mag over onderhandeld worden met de aanbesteders. Dat is immers vrije marktwerking.) De Raad van State trekt in zijn advies Justitie aan het oor over de beloning van tolken en vertalers, getuige opmerkingen als "onduidelijk is op welke wijze wordt voorkomen dat het minimumtarief een standaardtarief wordt." "Hoewel de toelichting stelt dat het minimumtarief bij de tolken en vertalers terecht moet komen, is het gelet op het gebruik van intermediairs onduidelijk of het Besluit daarvoor voldoende waarborgen biedt." De Permanente Educatie, hoe nuttig vaak ook, is een financiële belasting, die soms uit immer krimpende inkomsten betaald moet worden. De vrome praatjes om de karige justitiële beloningen heen, zouden een stofzuigerverkoper jaloers maken. Ik ben pessimistisch over hoe het verder zal gaan. De wal moet het schip keren, hoe pijnlijk dat ook is. Justitie moet ons redelijk en billijk gaan behandelen.

Google translate wordt steeds accurater en dat is een grotere bedreiging dan vertaalhulpen als Trados. Revisiewerk van "machine" vertalingen wordt pover betaald.

Kruiselings vertalen

De oude wet kende alleen beëdiging voor de taalcombinatie van Nederlands ↔ vreemde taal. De nieuwe wet voerde op dit gebied iets nieuws in: beëdiging voor vreemde taal 1 ↔ vreemde taal 2. Ik heb daarvoor de term kruiselings beëdigd vertaler bedacht. Het komt in het Nederlandse register niet zoveel voor. Het is nl. niet voldoende om al voor twee vreemde talen beëdigd te zijn, bijv. op grondslag van twee afzonderlijke talendiploma's. Er moet voor de kruiselingse bevoegdheid ook bewijs van bekwaamheid voor de specifieke combinatie worden ingeleverd. In mijn geval was doorslaggevend dat mijn inschrijving in de registers van het Chartered Institute of Linguists ook betrekking had op de combinatie Engels ↔ Frans. Zo ben ik een van de weinigen in Nederland die voor de combinatie Engels ↔ Frans staat ingeschreven. Er zijn uiteraard tal van vertalers in het Engelse en Franse taalgebied die volledig bekwaam zijn voor de combinatie. Een probleem is daarbij evenwel dat het Verenigd Koninkrijk geen permanent beëdigd vertalers en tolken kent. Deze kruiselingse bevoegdheid blijkt financieel voor mijn kantoor van belang, ook al omdat de concurrentie beperkt is en dus een hoger tarief kan worden bedongen.

Welke gebeurtenis deed u als vertaler het meeste genoegen?

In het oorspronkelijke wetsontwerp van de huidige wet stond dat alle destijds reeds beëdigde vertalers moesten getoetst zijn op de voet van de nieuwe voorschriften. De Tweede Kamer had hier al mee ingestemd en het ministerie wilde niet naar ons luisteren. Op verzoek van het NGTV heb ik toen alle fracties in de Eerste Kamer aangeschreven en verwezen naar jurisprudentie van het (toen nog) Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen en er op gewezen dat dit zou leiden tot aanzienlijke kosten wegens onteigening zonder schadevergoeding en dat het dus beter zou zijn als de nieuwe wet zgn. eerbiedigende werking zou hebben voor al beëdigde vertalers zodat zij in beginsel recht zouden krijgen op herinschrijving onder de nieuwe wet in het nieuwe openbare register. De vaste kamercommissie voor Justitie heeft dit overgenomen en de minister heeft dit aanvaard. De makelaars zijn hun beëdigde status verloren, dure lobbyisten ten spijt. Ons is het wel gelukt. Daar ben ik tevreden over.

Wat zou u wensen dat er op ons vakgebied gaat gebeuren?

Ik weet niet zo goed wat een wenselijke richting is. Ik vrees dat ons beroep gaat verdwijnen, net zoals bijv. de ooit talrijke ambachtelijke klompenmakerijen thans zo goed als verdwenen zijn. Artificial Intelligence zal op den duur onze rol overnemen. Wel is het mijn wens dat voor het zover is, wij billijk betaald worden en blijven. Daarvoor moeten wij wel georganiseerd zijn en blijven.

Dan is er het achterhaalde politieke dogma dat marktwerking tot een beter functioneren van de vertaalmarkt zou leiden. Daarom is het tolk- en vertaalwerk voor Justitie aanbesteed, zodat er nu aan de vraagzijde een oligopolie is ontstaan, waardoor er geen level playing field meer is voor eenpitters die tolken en vertalers plegen te zijn. Kwaliteit wordt vaak opgeofferd aan winstbejag. Onze beroepsgroep wordt al te vaak uitgebuit.  De politiek ziet het ontsporen, maar verzint dat dit inwerkproblemen zijn. Doctrine lijkt belangrijker dan de praktijk. Ook spiegelt de politiek zich niet aan ervaringen in buurlanden. Zij lijkt ziende blind en horende doof. Ik zou daarom wensen dat de bedenkers van dit alles hiervoor de rekening gepresenteerd krijgen en aldus tot inkeer komen.

Heeft u een rolmodel?

Ik denk hier aan mevrouw dr. J.G. Heres Diddens-Wischmeyer, beëdigd vertaalster Frans en Duits, omdat zij zich levenslang is blijven bekwamen in ons vak, zodat zij op 80-jarige leeftijd nog bekroond werd met de doctorswaardigheid. Ik denk zeker ook terug aan mijn Vader, die langs moeilijke wegen tot grote resultaten kwam, waar hij gelukkig veel openbare hulde voor ontving, zoals meerdere ridderorden en onderscheidingen.

Wat doet u graag in uw vrije tijd?

Onze kinderen tot steun zijn, ook geestelijk, mijn Vrouw de helpende hand reiken en beoefening van genealogie. Fietsen is meer dan een hobby en je ziet zo nog eens leuke vogels.

Zou u iets opvallends over uzelf willen zeggen?

Ik denk dat ik de meest onderscheiden tolk-vertaler van ons land ben. Dat betekent zeker niet dat ik ook tot de besten behoor. Het bewijst wel dat ik niet tot de slechtsten behoor. Het zegt niet zoveel over mijn talenten, maar meer over mijn contacten die mij voordroegen en die ik daar heel dankbaar voor ben.